Showroom
Sức khỏe & Giấc ngủ
Bệnh mất trí nhớ, suy giảm trí nhớ và rối loạn giấc ngủ – Nguyên nhân & phương pháp điều trị
Một số thông tin về chứng suy giảm trí nhớ và bệnh rối loạn giấc ngủ
Suy giảm trí nhớ là thuật ngữ chuyên dùng để chỉ 1 nhóm các triệu chứng bệnh lý liên quan đến trí não. Dạng bệnh phổ biến nhất của bệnh mất trí nhớ là bệnh Alzheimer. Một số vấn đề sức khỏe khác có liên quan hoặc gây ảnh hưởng đến bệnh suy giảm trí nhớ như chứng thiếu máu não, bệnh Parkinson, hội chứng Shy – Drager, bệnh Huntington, mất trí do nghiện rượu, mất trí nhớ do liên quan đến AIDS, bệnh Creutzfeldt – Jakob.
Biểu hiện rõ nhất của bệnh mất trí nhớ chính là người bệnh bắt đầu xuất hiện thường xuyên tình trạng quên lãng bất cứ sự việc nào, mất dần chức năng nhận thức và duy trì khả năng ghi nhớ, kỹ năng xã hội và phản ứng cảm xúc cũng suy giảm.
Rối loạn giấc ngủ là căn bệnh khiến chúng ta không thể ngủ đủ giấc, thậm chí mất ngủ hoàn toàn. Rối loạn giấc ngủ khiến mọi sinh hoạt đời sống, công việc và sức khỏe ảnh hưởng trầm trọng.
Chứng mất trí và rối loạn giấc ngủ có mối quan hệ tương quan với nhau. Nhiều bệnh nhân mất trí có xu hướng ngủ kém hơn, có thể giảm số lượng và chất lượng giấc ngủ, số khác nặng hơn được chẩn đoán mắc bệnh rối loạn giấc ngủ như mất ngủ hoàn toàn hoặc ngưng thở khi ngủ. Một số khác xuất hiện tình trạng rối loạn giấc ngủ trước sau đó phát sinh thêm bệnh mất trí nhớ.
Ở bài viết này sẽ xem xét kỹ hơn về mối liên hệ giữa suy giảm trí nhớ và rối loạn giấc ngủ cũng như đưa ra 1 số chiến lược chẩn đoán và giúp giảm thiểu các vấn đề về giấc ngủ liên quan đến chứng mất trí nhớ.
>>>Đọc ngay: Cytokines, Điều hòa giấc ngủ và đáp ứng miễn dịch
Mối quan hệ giữa bệnh mất trí nhớ và bệnh rối loạn giấc ngủ
Theo nghiên cứu mới nhất của Viện Nghiên cứu và Phòng ngừa chứng mất trí nhớ (IDRP), 1 trong số 6 người phụ nữ và 1 trong 10 người nam giới sẽ xuất hiện triệu chứng liên quan đến chứng mất trí nhớ sau tuổi 55.
Bên cạnh vấn đề tuổi tác, căn bệnh Alzheimer – căn bệnh sa sút trí nhớ phổ biến nhất hiện nay chiếm khoảng 60 – 70% bệnh nhân sẽ phải đối mặt với chứng mất trí nhớ. Căn bệnh diễn biến nặng hơn là do chất dẫn truyền thần kinh acetylcholine và mất dần các chức năng nhận thức.
Theo nghiên cứu ghi nhận được có khoảng 5,4 triệu người Mỹ mắc bệnh Alzheimer và số lượng này dự kiến còn tiếp tục tăng lên trong năm 2050.
Các dạng bệnh suy giảm trí nhớ khác bao gồm việc thiếu máu lên não có thể gây đột quỵ, bại liệt – đặc trưng bởi sự tích tụ các protein không đều trong hệ thống thần kinh, nói dễ hiểu hơn là triệu chứng gây tắc nghẽn mạch máu.
Bệnh mất trí nhớ thường dễ gặp phải ở ba đối tượng sau: bệnh mất trí nhớ ở người già, người bị suy giảm chức năng nhận thức nhẹ, người mắc các chứng bệnh thoái hóa thần kinh thậm chí bệnh mất trí nhớ ở người trẻ. Trong số nhóm đối tượng người cao tuổi mất chứng suy giảm trí nhớ có đến 40% cho rằng căn bệnh diễn biến nặng hơn có liên quan đến giấc ngủ.
>>>Đọc thêm: Rối loạn giấc ngủ ở thanh niên và những điều cần phải biết
Tuy nhiên bệnh rối loạn giấc ngủ (thiếu ngủ hoặc mất ngủ) không thường xảy ra với những người khỏe mạnh. Chúng chỉ xuất hiện nếu có 1 số bệnh lý đi kèm.
Các rối loạn giấc ngủ khác như ngưng thở khi ngủ, rối loạn hành vi giấc ngủ REM (RBD), hội chứng chân không yên (RLS), cử động chân tay định kỳ (PLM) và rối loạn nhịp thở khi ngủ (SDB), ngày càng phổ biến. Rối loạn hành vi giấc ngủ REM và ngưng thở khi ngủ là mối quan tâm đặc biệt liên quan đến chứng mất trí nhớ. Rối loạn hành vi giấc ngủ REM thường xuất hiện và được coi là triệu chứng đi kèm với bệnh mất trí nhớ thể Lewy, tương tự như căn bệnh Parkinson gây thoái hóa thần kinh. Tương tự, ngưng thở khi ngủ do tắc nghẽn (OSA) có một số yếu tố nguyên nhân tương đồng với bệnh Alzheimer.
Dựa trên kết quả của cuộc nghiên cứu thực tế trên các tình nguyện viên, các nhà khoa học đã ghi nhận được người mắc chứng suy giảm trí nhớ, bệnh mất trí nhớ có độ trễ giấc ngủ nhiều hơn, giấc ngủ bị gián đoạn, giảm số lượng giờ ngủ và chất lượng giấc ngủ. Các triệu chứng rối loạn giấc ngủ ở bệnh nhân suy giảm trí nhớ là họ bắt đầu cảm thấy mệt mỏi nhiều hơn, ngủ nhiều vào ban ngày, xuất hiện tình trạng mộng du, hay nhầm lẫn và gia tăng tính sự nóng giận, kiềm chế cảm xúc tệ hơn.
Ước tính có khoảng 30 – 50% bệnh nhân mắc bệnh Parkinson mất ngủ và họ ngủ nhiều vào ban ngày quá mức. Một nghiên cứu gần đây cho thấy người mất ngủ và người cao niên có vấn đề về giấc ngủ có xu hướng có các mảng beta-amyloid trong não với tỷ lệ cao hơn so với người ngủ khỏe mạnh. Các mảng bám đặc trưng thậm chí đã được tìm thấy trong não của những người mất ngủ cao tuổi chưa được chẩn đoán mắc bệnh Alzheimer hay các tình trạng liên quan đến chứng mất trí nhớ khác.
Bệnh suy giảm trí nhớ và ngưng thở khi ngủ:
Các bệnh nhân mắc bệnh mất trí nhớ thường xuất hiện các triệu chứng ngưng thở khi ngủ chẳng hạn như tình trạng ngủ ngáy, mất hơi tạm thời trong khi ngủ. Nhiều chuyên gia nhận định rằng ngưng thở khi ngủ có liên quan trực tiếp gây ra chứng mất trí nhớ và ngược lại. Mặc dù chứng ngưng thở khi ngủ không trực tiếp gây ra bệnh mất trí nhớ nhưng chúng ảnh hưởng đến việc cung cấp oxy cho cơ thể và bộ não. Tình trạng này kéo dài sẽ làm thiếu hụt một lượng lớn oxy cho não, gây nên chứng suy giảm trí nhớ.
>>>Đọc ngay: Ngủ ngáy – Nguyên nhân, hậu quả và cách điều trị
Mất ngủ – dấu hiệu cảnh báo mất trí không thể bỏ qua:
Một nghiên cứu gần đây cho thấy mối liên hệ giữa thiếu ngủ và việc tăng nguy cơ mắc bệnh Alzheimer ở những đối tượng trên. Mức độ protein amyloid-beta trong máu tăng lên trong thời gian thức dậy và suy giảm trong khi ngủ. Protein này tạo nên một số mảng não được tìm thấy ở bệnh nhân Alzheimer. Vấn đề giấc ngủ có thể là một dấu hiệu sớm của chứng mất trí nhớ.
Một nghiên cứu khác của Canada chỉ ra rằng những người lớn tuổi thường gặp vấn đề về buồn ngủ ban ngày và ban đêm ngủ không ngon giấc và phải sử dụng thuốc ngủ để hỗ trợ. Các đối tượng này có khả năng xuất hiện bệnh Alzheimer trong vòng 2 năm.
Chẩn đoán rối loạn giấc ngủ ở bệnh nhân suy giảm trí tuệ
Để chuẩn đoán chính các triệu chứng rối loạn giấc ngủ ở bệnh nhân sa sút trí tuệ gặp nhiều khó khăn do có nhiều nguyên nhân khác nhau. Ở những bệnh nhân mắc chứng mất trí nhớ, rối loạn giấc ngủ thường được phân thành bốn loại khác nhau:
Khó ngủ hoặc mất ngủ (mất ngủ)
Buồn ngủ ban ngày quá mức (hypersomnia)
Khó thở khi ngủ (ngưng thở) hoặc hội chứng chân không yên
Ảo giác về đêm hoặc các vấn đề về hành vi
Bệnh nhân suy giảm trí nhớ có thể xuất hiện 1 hoặc nhiều hơn các triệu chứng kể trên tuy nhiên vẫn có thể xảy ra do các yếu tố khác như tác dụng phụ của thuốc, một số vấn đề về điều kiện chăm sóc sức khỏe,…
Một số tiêu chuẩn chẩn đoán được sử dụng để đánh giá các rối loạn giấc ngủ ở người cao tuổi và người mắc chứng mất trí nhớ như sau:
1. Mất ngủ
Tình trạng mất ngủ ở mỗi người là khác nhau, nhưng ở trường hợp này chúng được chia thành 2 dạng phổ biến đó là mất ngủ 1 phần và mất ngủ hoàn toàn.
Mất ngủ 1 phần là tình trạng giấc ngủ khó đến, thường bệnh nhân mất 1 khoảng thời gian đáng kể để ru ngủ. Giấc ngủ không sâu và thường xuyên thức giấc giữa đêm.
Mất ngủ hoàn toàn khiến người bệnh không có cảm giác buồn ngủ, không thể ngủ suốt đêm. Cơ thể rơi vào tình trạng mơ màng. Giấc ngủ ban ngày xuất hiện nhiều hơn so với ngủ đêm.
Để được xác định mắc chứng mất ngủ, bệnh nhân thường trải qua thời gian hơn 1 tháng hoặc lâu hơn. Mất ngủ mãn tính xuất hiện nhiều ở người cao tuổi.
2. Hội chứng ngưng thở khi ngủ
Hội chứng ngưng thở khi ngủ thường được định nghĩa là mất hơi tạm thời trong khi ngủ. Ngưng thở được chia thành hai điều kiện cụ thể: ngưng thở khi ngủ do tắc nghẽn (OSA), được đặc trưng bởi sự tắc nghẽn đường hô hấp trên; và ngưng thở khi ngủ trung tâm (CSA), phát sinh do các vấn đề trong hệ thống tim mạch và / hoặc hệ thần kinh trung ương.
Ngoài ra, tình trạng ngủ ngáy liên tục cũng là triệu chứng phổ biến ở những người mắc chứng ngưng thở khi ngủ. Các dấu hiệu khác bao gồm nghẹt thở, thở hổn hển, tiểu nhiều về đêm. Bệnh thường gặp ở người cao tuổi, người béo phì.
3. Hội chứng chân không yên
Những người bị hội chứng chân không yên trải qua cảm giác đau ở chân đủ nghiêm trọng để làm gián đoạn giấc ngủ của họ. Các cảm giác thường được mô tả như một cơn ngứa dữ dội hoặc cù lét kéo dài suốt đêm. Người ta tin rằng thiếu sắt đóng một vai trò trong sự phát triển của hội chứng chân không yên như là một điều kiện thứ cấp.
4. Rối loạn nhịp sinh học (CRSD)
Rối loạn giấc ngủ nhịp sinh học (CRSD) được đặc trưng bởi các kiểu ngủ bình thường xảy ra vào những thời điểm không đều trong ngày, thường là do sự sai lệch với đồng hồ sinh học bên trong. Rối loạn nhịp sinh học bao gồm rối loạn giai đoạn ngủ khiến bệnh nhân ngủ và thức dậy vào thời gian tương đối sớm; rối loạn đánh thức giấc ngủ không đều (ISWD). Rối loạn nhịp sinh học đặc biệt phổ biến ở người cao tuổi do thay đổi nhịp sinh học do lão hóa, cũng như giảm tiếp xúc với ánh sáng tự nhiên và giảm hoạt động thể chất.
Điều trị rối loạn giấc ngủ ở bệnh nhân suy giảm trí nhớ
Các phương pháp chữa trị tận gốc rối loạn giấc ngủ ở bệnh nhân suy giảm trí nhớ khá khó khăn tuy nhiên 1 số phương pháp có thể làm giảm các triệu chứng.
Rối loạn giấc ngủ ở bệnh nhân suy giảm trí nhớ thường được điều trị bằng phương pháp CPAP. Liệu pháp CPAP này được chứng minh làm giảm buồn ngủ vào ban ngày và làm chậm sự suy giảm nhận thức ở bệnh nhân mất trí nhớ, nâng cao tâm trạng và cải thiện chất lượng cuộc sống nói chung.
Dựa trên mối tương quan đã được thiết lập giữa nhịp sinh học, kích động và tiếp xúc với ánh sáng ở bệnh nhân mất trí nhớ, một số bác sĩ đã bắt đầu sử dụng các chiến lược trị liệu với tiếp xúc với ánh sáng mạnh để điều chỉnh giấc ngủ bình thường.
Trong các viện dưỡng lão và các cơ sở chăm sóc sức khỏe khác, thuốc an thần thường được chuyển đến bệnh nhân để đảm bảo giấc ngủ ban đêm. Nhưng các chức năng nhận thức có thể bị tổn hại hơn nữa khi sử dụng thuốc an thần, vì vậy nên tránh lạm dụng thuốc nếu có thể.
>>>Xem ngay: Nguyên nhân mất ngủ? Triệu chứng, tác hại – Tổng hợp mẹo chữa mất ngủ, ngủ không sâu giấc – giúp ngủ ngon tới sáng
Cách cải thiện vấn đề giấc ngủ liên quan đến chứng mất trí nhớ
Ngoài các loại thuốc và điều trị, có những bước mà bệnh nhân sa sút trí tuệ có thể tự thực hiện để giảm thiểu hiệu quả các triệu chứng rối loạn giấc ngủ khác nhau như sau:
1. Một lịch trình ngủ phù hợp:
Để duy trì các kiểu sinh học đều đặn, bệnh nhân sa sút trí tuệ nên cố gắng ngủ và thức dậy cùng một lúc mỗi ngày. Lúc đầu, việc thích nghi với lịch ngủ và thức dậy có thể khó khăn, vì vậy họ được khuyến khích đặt báo thức và buộc mình ra khỏi giường vào những thời điểm được vạch định trước đó.
>>>Đọc ngay: “THIỀN” – Cách chữa mất ngủ không dùng thuốc, phương pháp dứt điểm chữa mất ngủ kéo dài
2. Liệu pháp ánh sáng ngoài trời:
Tiếp xúc với ánh sáng mặt trời tự nhiên sẽ giúp người cao tuổi điều chỉnh lại nhịp sinh học và giảm tác động của chứng rối loạn giấc ngủ như mất ngủ. Các nghiên cứu cũng phát hiện ra rằng liệu pháp ánh sáng có thể cải thiện giấc ngủ cho những người mắc bệnh Alzheimer.
3. Điều chỉnh chế độ ăn hợp lý:
Cần bổ sung canxi (có trong sữa, phô mai và các sản phẩm từ sữa khác) – một chất làm kích hoạt melatonin và gây buồn ngủ. Bột yến mạch và các loại ngũ cốc khác đạt được cùng một kết quả bằng cách tăng lượng đường trong máu, có thể dẫn đến buồn ngủ. Ngoài ra, những người bị rối loạn giấc ngủ liên quan đến chứng mất trí nhớ nên tránh dùng quá nhiều thực phẩm, đồ uống và các chất gây cản trở cơn buồn ngủ bao gồm rượu, thuốc lá và caffeine.
4. Hoạt động thể chất:
Bệnh nhân có vấn đề về giấc ngủ liên quan đến chứng mất trí nhớ được khuyến khích đi bộ với số lượng vừa phải trong ngày.
5. Một không gian ngủ lành mạnh:
Giường nên được dành riêng cho giấc ngủ và tình dục, bệnh nhân nên tránh các hoạt động khác trên giường chẳng hạn như ăn hoặc xem tivi. Cách cải thiện vấn đề giấc ngủ liên quan đến chứng mất trí nhớ. Ngoài ra, phòng ngủ nên tối và yên tĩnh trong thời gian ngủ. Thả rèm và điều chỉnh nhiệt độ để đảm bảo sự thoải mái suốt đêm. Ngoài ra lựa chọn chăn ga gối nệm tốt phù hợp giúp bạn dễ ngủ và có giấc ngủ ngon hơn. Tham khảo vài viết lựa chọn nệm nào tốt tại đây.
Dành riêng cho bạn
