Showroom
Chuyện quanh ta
Bản dạng giới là gì? Phân biệt giới tính sinh học, bản dạng giới và xu hướng tính dục
Nội Dung
1. Bản dạng giới là gì?
1.1. Giới là gì?
“Giới” là cách mà xã hội dùng để phân loại mọi người thành các nhóm dựa trên giới tính, và từ đó đặt ra những kỳ vọng về cách ăn mặc, cư xử, thậm chí là công việc mà mỗi giới nên làm. Ví dụ, thường thì mọi người nghĩ rằng nam giới phải mặc quần áo nam tính, làm những công việc “mạnh mẽ” và có cách hành xử cứng rắn, trong khi nữ giới lại được kỳ vọng phải mặc đẹp, nhẹ nhàng và làm những công việc liên quan đến chăm sóc. Những quy tắc này không phải tự nhiên mà có, mà do xã hội tạo ra và duy trì qua thời gian.
1.2. Giới tính là gì?
Giới tính là một khái niệm dựa trên những đặc điểm sinh học của mỗi người, thường được xác định ngay từ khi còn trong bụng mẹ dựa vào nhiễm sắc thể:
- Nếu có nhiễm sắc thể XX, thì thường được xác định là nữ.
- Nếu có nhiễm sắc thể XY, thì thường được xác định là nam.
- Còn những trường hợp có sự sắp xếp khác của nhiễm sắc thể thì được gọi là liên giới, tức không hoàn toàn là nam hay nữ.
Thông tin về giới tính là một phần không thể thiếu trong hồ sơ pháp lý của mỗi người, như họ tên hay quê quán, vì nó giúp xác định danh tính của một cá nhân.
Nhưng, khi xã hội ngày càng tiến bộ và mọi người muốn thể hiện bản thân mình nhiều hơn, một số vấn đề về giới tính đã nảy sinh:
- Ở nhiều nơi, liên giới chưa được công nhận một cách rộng rãi, cả về mặt xã hội lẫn luật pháp.
- Việc chỉ phân chia thành ba loại giới tính: nam, nữ và liên giới đôi khi không đủ để miêu tả hết những biến thái phức tạp trong giới tính của con người.
- Giới tính thường được quyết định bởi bác sĩ khi sinh ra chứ không phải là sự lựa chọn của cá nhân sau này.
- Do giới tính được xác định trên giấy tờ pháp lý, nên việc thay đổi giới tính đôi khi gặp phải nhiều rào cản và không phải lúc nào cũng khả thi.
1.3. Bản dạng giới là gì?
Bản dạng giới là cách bạn nhìn nhận và cảm nhận về mình, là bạn thấy mình là ai từ bên trong. Bạn có thể muốn mọi người nhìn thấy và công nhận bạn như thế nào, và bạn thể hiện điều đó qua cách bạn ăn mặc, cư xử hay thậm chí là kiểu tóc của mình.
Có hai phần quan trọng khi nói về bản dạng giới: “Nhận thức giới” – tức là bạn thấy mình là nam, nữ, hay một bản dạng giới khác; và “Thể hiện giới” – tức là cách bạn cho mọi người thấy bản dạng giới đó của mình. Đôi khi, một người có thể tự nhận thức rõ ràng về bản dạng giới của mình nhưng lại không thoải mái hoặc không thể thể hiện nó ra bên ngoài do lo lắng về cách xã hội nhìn nhận.
Phần lớn mọi người thường cảm thấy mình thuộc về giới nam hoặc nữ, nhưng cũng có người lại thấy mình có những đặc điểm của cả hai giới, hoặc thậm chí là không thuộc về bất kỳ giới nào cả. Những người này có thể dùng các từ như “genderqueer”, “gender variant”, hay “gender fluid” để miêu tả bản dạng giới của mình.
Nhiều người bắt đầu nhận thức về bản dạng giới của mình từ khi còn nhỏ, khoảng 2-3 tuổi. Một số người có bản dạng giới trùng khớp với giới tính được chỉ định khi sinh, được gọi là cisgender. Còn người mà bản dạng giới không trùng khớp với giới tính được chỉ định khi sinh, chẳng hạn như được sinh ra với giới tính là nam nhưng cảm nhận bản thân là nữ, được gọi là transgender.
2. Khái niệm giới tính sinh học, xu hướng tính dục, vấn đề của hệ nhị nguyên giới
2.1. Giới tính sinh học (Biological sex)
Giới tính sinh học được xác định dựa vào các yếu tố như giải phẫu, nội tiết tố và nhiễm sắc thể, giúp ta phân biệt người là nam hay nữ. Tuy nhiên, không phải chỉ có hai giới tính sinh học. Một số người thuộc nhóm liên giới, có nghĩa là từ khi sinh ra, họ có những đặc điểm của cả hai giới tính về cơ quan sinh dục hoặc nhiễm sắc thể. Có thể họ có cơ quan sinh dục của nam nhưng nhiễm sắc thể của nữ, hoặc ngược lại.
Theo ước tính của Cộng đồng Liên giới tính Bắc Mỹ (ISNA), có khoảng 1 trong 2,000 trẻ sơ sinh thuộc nhóm liên giới, mặc dù con số này có thể biến động tùy vào cách định nghĩa và phương pháp phát hiện.
Trong những năm gần đây, cụm từ “giới tính khi sinh ra” được khuyến khích sử dụng để chỉ rõ giới tính được gán cho một người tại thời điểm sinh. Việc sử dụng cụm từ này là để tránh những sự mập mờ và nhầm lẫn, đặc biệt trong bối cảnh liên quan đến cộng đồng người chuyển giới, giúp thể hiện sự tôn trọng và chính xác hơn trong giao tiếp.
2.2. Xu hướng tính dục (Sexual orientation)
Xu hướng tính dục giống như một chỉ dẫn về người mà bạn thấy mình thích hoặc yêu thích, dù là về cảm xúc hay về mặt thể chất. Mọi người thường biết đến các thuật ngữ như “thích người khác giới” (dị tính), “thích người cùng giới” (đồng tính) hoặc “có thể thích cả hai” (song tính). Nhưng thực tế, cách mọi người cảm nhận về tình yêu và sự hấp dẫn phức tạp hơn nhiều!
Có người thì không quan tâm giới tính của đối phương là gì, họ chỉ cần cảm thấy kết nối và hấp dẫn. Người này gọi là “toàn tính”, họ chú ý nhiều hơn đến con người bên trong hơn là giới tính.
Một số người khác thì có thể không thấy hứng thú hay muốn gần gũi về mặt tình dục với ai cả, họ được gọi là “vô tính”. Dù vậy, họ vẫn có thể có tình cảm và quan tâm sâu sắc đến người khác, chỉ là không muốn thể hiện qua quan hệ tình dục.
Mỗi người đều có cách riêng để cảm nhận và biểu đạt tình yêu hay sự hấp dẫn của mình, và điều quan trọng là chúng ta cần tôn trọng sự đa dạng này. Không ai giống ai và mỗi người đều có quyền được yêu theo cách riêng của mình.
2.3. Vấn đề của hệ nhị nguyên giới (gender binary)
Hệ nhị nguyên giới, hay nói cách khác là chia tất cả mọi người thành hai nhóm: nam và nữ, giống như việc bạn chỉ có thể chọn màu hồng hoặc màu xanh, không có lựa chọn nào khác. Nhưng thực tế, giới tính không hề đơn giản như vậy.
Giới tính thực sự giống như một bảng màu sắc với vô số sắc độ, không chỉ có đen và trắng. Bạn có thể thấy mình ở bất kỳ điểm nào trên bảng màu này, và điều đó có thể thay đổi theo thời gian.
Những người cảm thấy mình không thuộc về hoàn toàn nhóm nam hoặc nữ thường dùng từ “xuyên giới” để mô tả bản thân. Còn những người thấy giới tính của mình thay đổi theo thời gian có thể dùng từ “genderfluid”. Điều này giúp họ thể hiện mình một cách chính xác hơn, không bị giới hạn trong khung của nam hay nữ.
3. Phân biệt bản dạng giới và thể hiện giới
3.1. Bản dạng giới
- Đây là cảm giác nội tâm, cách bạn nhận thức về giới tính của mình, có thể là nam, nữ, cả hai hoặc không thuộc về giới nào.
- Bản dạng giới thể hiện rõ cảm giác thực sự và cá nhân nhất của mỗi người về giới tính của mình, không phụ thuộc vào yếu tố sinh học hay xã hội.
3.2. Thể hiện giới
- Thể hiện giới liên quan đến cách một người biểu đạt giới tính của mình ra bên ngoài, thông qua trang phục, kiểu tóc, cử chỉ và cách hành xử.
- Thể hiện giới có thể không luôn trùng khớp với bản dạng giới bên trong. Ví dụ, một người có thể cảm thấy mình là nữ (bản dạng giới) nhưng lại thể hiện bên ngoài qua cách ăn mặc hay hành vi truyền thống của nam (thể hiện giới).
3.3. Vai trò giới
- Vai trò giới thường dựa trên các kỳ vọng xã hội về cách nam và nữ nên cư xử. Ví dụ, phụ nữ thường được kỳ vọng phải dịu dàng và chăm sóc, trong khi đàn ông được kỳ vọng phải mạnh mẽ và bảo vệ.
4. Phân biệt bản dạng giới và xu hướng tình dục
4.1. Bản dạng giới
- Bản dạng giới nói về cảm giác bên trong của bạn, là bạn cảm thấy mình thuộc về giới nào: nam, nữ, cả hai hoặc không giới nào.
- Bản dạng giới thể hiện cách bạn nhìn nhận bản thân và muốn được người khác công nhận theo cách nào.
- Bản dạng giới liên quan đến cách bạn thể hiện bản thân ra bên ngoài, thông qua trang phục, kiểu tóc và cử chỉ.
4.2. Xu hướng tính dục
- Xu hướng tính dục, hay xu hướng tình dục, thể hiện việc bạn cảm thấy thu hút về mặt cảm xúc và tình dục với ai.
- Xu hướng tính dục có thể hướng về nam, nữ, cả hai, hoặc không giới nào, tùy thuộc vào cảm giác cá nhân của mỗi người.
- Có nhiều cách để mô tả xu hướng tính dục, như đồng tính (yêu người cùng giới), dị tính (yêu người khác giới), song tính (có thể yêu cả hai giới), toàn tính (không quan tâm giới tính của đối tượng mình yêu) và vô tính (không cảm thấy thu hút tình dục với ai).
5. Sự phát triển bản dạng giới ở trẻ em
Sự phát triển bản dạng giới ở trẻ em là một quá trình phức tạp, chịu ảnh hưởng từ nhiều yếu tố như sinh học, xã hội và môi trường sống. Khi mới sinh, giới tính của bé thường được xác định dựa trên đặc điểm hình thể. Nhưng khi lớn lên, trẻ bắt đầu khám phá và nhận thức về bản dạng giới của mình, có thể là nam, nữ, cả hai hoặc không giới nào.
Đối với hầu hết trẻ em, bản dạng giới sẽ phù hợp với giới tính được xác định khi sinh. Tuy nhiên, có những trẻ phát hiện ra rằng bản dạng giới của mình không trùng khớp với giới tính sinh học. Những đứa trẻ này, thường được gọi là trẻ chuyển giới, có thể cảm nhận rõ ràng về bản dạng giới của mình từ khi còn nhỏ.
Trong quá trình lớn lên, trẻ thể hiện bản dạng giới của mình qua nhiều cách, chẳng hạn:
- Lựa chọn quần áo và cách ăn mặc theo sở thích cá nhân, không theo giới tính được gán khi sinh.
- Kiểu tóc và các sở thích liên quan đến vẻ ngoài.
- Sự chọn lựa đồ chơi, đặc biệt là những đồ chơi thường được gắn với giới tính cụ thể.
- Trò chơi nhập vai, thể hiện qua các nhân vật và vai trò mà trẻ chọn lựa.
- Biệt danh hoặc tên gọi mà trẻ muốn được gọi, có thể phản ánh bản dạng giới của trẻ.
- Cử chỉ, ngôn ngữ cơ thể và cách hành xử xã hội, thể hiện qua tính cách và phong cách của trẻ.
- Sự thoải mái hoặc khó chịu khi mặc quần áo theo giới tính được gán khi sinh.
Các bậc phụ huynh nên quan sát và hỗ trợ trẻ trong quá trình này. Nếu thấy trẻ có những biểu hiện như trên, điều quan trọng là tiếp tục quan sát và hỗ trợ trẻ, thay vì vội vàng đưa ra kết luận về bản dạng giới của trẻ. Nếu những biểu hiện này tiếp tục tồn tại khi trẻ lớn lên, có thể đây là bản dạng giới thực sự của trẻ.
Lời kết
Hiểu về khái niệm của bản dạng giới cũng như nhận thức rõ ràng về sự phân biệt giữa giới tính sinh học, bản dạng giới và xu hướng tính dục là điều rất quan trọng để xây dựng một xã hội khoan dung, bao dung và đầy tôn trọng. Sự tôn vinh và công nhận sự đa dạng trong cộng đồng LGBTQ+ không chỉ là bước tiến về mặt văn hóa mà còn thể hiện sự phát triển về mặt nhân quyền. Mỗi cá nhân cần được tự do biểu đạt bản thân mình mà không lo sợ bị đánh giá hay kỳ thị.
Xem thêm:
