Xí muội là gì? Làm từ quả gì? Tác dụng, cách làm và bảo quản

Trong thời đại hiện đại, xí muội và ô mai thường được coi là những món quà ăn chơi, tương tự như mứt và kẹo, được nhiều người yêu thích và thường được mua để biếu tặng cho người thân trong gia đình. Hãy cùng với Nệm Thuần Việt khám phá thêm về xí muội: từ nguồn gốc và truyền thống của nó đến cách làm xí muội ngon tại nhà.

1. Xí muội là gì?

Xí muội, còn được biết đến với tên gọi Ô mai ở miền Bắc Việt Nam, từ lâu đã vượt qua ranh giới là một vị thuốc trong y học cổ truyền của Việt Nam và Trung Quốc. Ban đầu, xí muội được sử dụng như một loại dược liệu, nhưng ngày nay, nó đã trở thành một loại thực phẩm phổ biến, đặc biệt được yêu thích như một món ăn vặt. Thường được chế biến dưới dạng mứt hoặc kẹo, xí muội không chỉ hấp dẫn bởi hương vị đặc trưng mà còn được nhiều người ưa chuộng sử dụng hàng ngày.

2. Xí muội có nguồn gốc từ đâu?

Xí muội, hay còn được biết đến với tên Ô mai, có nguồn gốc từ loại thảo dược được biết đến trong tiếng Hán với tên gọi 烏梅, nghĩa là mơ đen. Trong từ điển Hán Việt, loại thảo dược này còn có tên gọi khác là toan mai hay xí muội, được viết tắt là 酸梅, có nghĩa là mơ chua. Xí muội không chỉ là một loại thực phẩm phổ biến mà còn được coi là vị thuốc quý trong nền y học cổ truyền của cả Việt Nam và Trung Quốc, phản ánh sự giao thoa văn hóa và sự trao đổi tri thức trong lĩnh vực y học giữa hai quốc gia này.

3. Xí muội được làm từ quả gì?

Xí muội, một sản phẩm phổ biến trong cả y học và ẩm thực, được chế biến từ nhiều loại quả khác nhau. Trong y học, xí muội thường được làm từ quả mơ, còn gọi là ô mai mơ, qua các quy trình như tẩm ướp, phơi khô, ngâm muối, hoặc sấy. Ô mai mơ này có nhiều công dụng như bổ phổi, giải độc, trị ho, làm tan đờm, làm sạch ruột và thúc đẩy quá trình bài tiết mật.

Trong ẩm thực, xí muội lại được chế biến từ một loạt các loại trái cây tươi ngon khác nhau như mận, cóc, đào, sấu, trám, quất, khế, xoài, mít, táo ta, táo tây và dứa. Sự đa dạng này không chỉ làm phong phú hương vị của xí muội mà còn thể hiện sự sáng tạo trong việc biến tấu các loại trái cây thành một món ăn vặt thơm ngon và hấp dẫn.

4. Xí muội có công dụng gì?

Trị ho và viêm họng

Xí muội được sử dụng rộng rãi trong việc điều trị các triệu chứng liên quan đến đường hô hấp như ho, viêm họng, và khàn tiếng. Đặc biệt hiệu quả trong trường hợp ho do nhiễm lạnh hoặc cảm lạnh, xí muội giúp làm dịu cổ họng và giảm kích ứng.

Điều trị viêm phế quản

Khi phối hợp với mật ong hoặc gừng, xí muội trở thành một phương pháp điều trị tự nhiên cho viêm phế quản. Sự kết hợp này cũng hữu ích cho những người mắc các vấn đề về ho kéo dài, giúp giảm triệu chứng và tăng cường hệ miễn dịch.

Chống giun đũa

Xí muội cũng được biết đến với khả năng ngăn chặn và điều trị nhiễm giun đũa. Nó giúp giảm các triệu chứng đau bụng do giun gây ra, đồng thời hỗ trợ trong việc duy trì sự cân bằng của hệ tiêu hóa.

Chống tiêu chảy và lỵ

Nổi tiếng với khả năng chống tiêu chảy và lỵ, xí muội hữu ích trong việc giữ ổn định cho hệ tiêu hóa. Nó không chỉ giúp giảm triệu chứng mà còn hỗ trợ phục hồi sức khỏe đường ruột.

Phòng chống ung thư cổ tử cung

Các nghiên cứu đã chỉ ra khả năng phòng chống ung thư cổ tử cung của xí muội. Loại thảo dược này giúp giảm nguy cơ phát triển của các tế bào ung thư, đồng thời tăng cường sức khỏe tổng thể cho phụ nữ.

Ức chế vi khuẩn

Xí muội còn nổi tiếng với khả năng ức chế sự phát triển của nhiều loại vi khuẩn gây bệnh. Sử dụng xí muội có thể giúp cải thiện hệ miễn dịch và ngăn chặn các nhiễm trùng.

Hỗ trợ điều trị tiểu đường

Trong việc điều trị tiểu đường, xí muội được coi là một lựa chọn tự nhiên để hỗ trợ kiểm soát lượng đường trong máu, giúp ổn định các chỉ số sức khỏe liên quan đến bệnh tiểu đường.

Dầu ngâm mơ

Dầu chiết xuất từ xí muội, hay dầu ngâm mơ, không chỉ chữa nẻ, mà còn giúp làm bóng và mềm mại tóc, mang lại lợi ích chăm sóc sắc đẹp tự nhiên.

Rượu ngâm xí muội

Rượu ngâm từ loại thảo dược này giúp cơ thể giải nhiệt, đặc biệt hữu ích trong những ngày nắng nóng, mang lại cảm giác sảng khoái và dễ chịu.

5. Ăn nhiều xí muội có sao không?

Ăn xí muội nhiều có thể không phù hợp cho một số người, mặc dù nói chung là loại thảo dược có lợi. Trong hầu hết các trường hợp, xí muội không gây tác dụng phụ nghiêm trọng, ngoại trừ những người bị dị ứng hoặc mẫn cảm với thành phần của nó. Tuy nhiên, những người đang trong quá trình điều trị bệnh hoặc mắc các vấn đề sức khỏe khác cần thận trọng khi tiêu thụ xí muội. Quan trọng là cần cân nhắc lượng tiêu thụ và tình trạng sức khỏe cá nhân để tránh các vấn đề không mong muốn.

6. Những ai không nên ăn xí muội?

Nhìn chung, việc sử dụng xí muội cần được cân nhắc kỹ lưỡng đối với những người có tình trạng sức khỏe nhạy cảm hoặc đặc biệt, để đảm bảo không gây ra các tác dụng phụ không mong muốn.

Người bị sốt rét và kiết lỵ

Những người đang mắc bệnh sốt rét hoặc kiết lỵ, đặc biệt là trong giai đoạn mới phát bệnh, nên tránh sử dụng xí muội. Loại thảo dược này có thể không phù hợp với tình trạng sức khỏe của họ trong giai đoạn này.

Người bị hen suyễn

Cần thận trọng khi người mắc bệnh hen suyễn sử dụng xí muội. Trong một số trường hợp, xí muội có thể kích thích và gây ra các cơn hen, làm trầm trọng thêm tình trạng bệnh.

Vấn đề dạ dày và dị ứng

Những người có vấn đề về dạ dày hoặc nhạy cảm, dị ứng với thành phần trong xí muội cũng nên cân nhắc khi tiêu thụ. Xí muội có thể gây kích ứng hoặc phản ứng dị ứng ở một số người.

Ảnh hưởng đến răng

Tiêu thụ xí muội thường xuyên hoặc quá nhiều có thể gây hại cho răng. Acid trong xí muội có thể ảnh hưởng đến men răng, dẫn đến sự mòn hoặc tổn thương nếu không được tiêu thụ một cách cân đối.

7. Tìm hiểu về một số món ăn ngon với xí muội

Muối xí muội

Đây là một loại gia vị đặc biệt, kết hợp hương vị chua, cay, mặn, ngọt hài hòa. Muối xí muội rất phù hợp để chấm cùng với trái cây, tạo nên sự mới lạ và hấp dẫn. Nó còn có thể được bảo quản lâu trong hộp ở nơi thoáng mát.

Ổi lắc xí muội

Món ăn vặt nhanh chóng và tiện lợi này hấp dẫn với hương vị chua chua cay cay đặc trưng. Chỉ cần vài phút chuẩn bị, bạn đã có một món ăn vặt thú vị, có thể thưởng thức bất cứ lúc nào từ tủ lạnh.

Gà bó xôi lá cẩm sốt xí muội

Một món ăn tinh tế với lớp vỏ xôi lá cẩm màu tím rực rỡ, giòn vừa phải nhưng vẫn giữ được độ dẻo dai. Gà bên trong mềm ngon, kết hợp hài hòa với hạt sen, táo tàu, hương bưởi và cam thảo. Nước sốt xí muội chua ngọt kèm theo làm tăng thêm hương vị độc đáo của món ăn.

Sườn hấp xí muội

Phiên bản sáng tạo của món sườn, kết hợp vị thơm ngon của sườn non mềm với vị chua ngọt lạ miệng của xí muội. Món ăn này hứa hẹn sẽ mang đến trải nghiệm ẩm thực khó quên cho người thưởng thức.

Mứt cà rốt xí muội

Món mứt này gây ấn tượng với vị ngọt của cà rốt, dẻo dai và thơm ngon. Kết hợp vị chua của xí muội, nhân phô mai béo ngậy, và lớp dừa nạo bọc xung quanh, món mứt cà rốt xí muội không chỉ lạ miệng mà còn rất bắt mắt, hứa hẹn sẽ làm hài lòng bất kỳ ai thử nếm.

8. Cách làm xí muội tại nhà đơn giản

Nguyên liệu cần chuẩn bị

• Mận tươi: 1kg
• Vôi bột: 50g
• Đường: 500 – 600 gram
• Ớt, gừng, cam thảo

Các bước thực hiện

• Phơi mận: Sau khi mua mận về, bạn cần phơi chúng cho đến khi héo lại. Quan trọng là phải phơi mận ở nơi có bóng râm, tránh ánh nắng trực tiếp để mận không bị khô quá, mất đi độ giòn và các vitamin.
• Luộc mận: Đun sôi nước rồi cho mận đã phơi khô vào nồi. Đợi cho đến khi vỏ mận hơi nứt thì vớt ra và để nguội. Tiếp theo, bạn lại phơi hoặc sấy mận cho đến khi vỏ nhăn lại. Lặp lại quy trình này 3-4 lần cho đến khi mận chuyển sang màu tím đen.
• Rang mận: Chuẩn bị chảo nóng, loại bỏ hạt mận rồi đảo đều trên chảo. Khi mận đã đều màu, sử dụng vụng để dậy nhẹ nhàng và sau đó tắt lửa.
• Tán mận thành bột: Đợi cho mận nguội hẳn sau đó tán nhuyễn chúng thành dạng bột.
• Thêm gia vị: Thêm đường, muối, ớt, gừng và cam thảo vào hỗn hợp mận. Điều chỉnh lượng gia vị theo sở thích cũng như độ chua, ngọt, cay, mặn phù hợp với khẩu vị của từng gia đình.

Như vậy, bạn đã hoàn thành quy trình làm xí muội tại nhà. Món ăn này có thể bảo quản và thưởng thức trong thời gian dài, mang đến hương vị đặc trưng và hấp dẫn cho các bữa ăn phụ hoặc như một món ăn vặt thú vị.

9. Bảo quản xí muội như thế nào?

• Chọn dụng cụ bảo quản: Sử dụng hộp hoặc hũ thủy tinh có nắp đậy kín để bảo quản xí muội. Bạn cũng có thể dùng túi zip, vừa tiện lợi vừa giúp giữ xí muội được lâu hơn.
• Đảm bảo khô ráo: Trước khi đặt xí muội vào hộp hoặc túi zip, hãy chắc chắn rằng chúng hoàn toàn khô ráo. Điều này giúp ngăn ngừa việc xí muội bị ẩm và mốc, làm mất đi hương vị và chất lượng.
• Tránh ánh nắng mặt trời và nhiệt độ cao: Đặt xí muội ở những nơi thoáng mát, tránh ánh nắng trực tiếp và nhiệt độ cao. Nhiệt độ và ánh sáng mặt trời có thể làm xí muội nhanh hỏng và mất đi hương vị đặc trưng.
• Không bảo quản trong tủ lạnh: Tránh bảo quản xí muội trong tủ lạnh vì độ ẩm cao trong tủ lạnh có thể làm xí muội nhũn và mất đi vị ngon.
• Lấy dùng từng phần: Khi sử dụng, bạn chỉ nên lấy lượng xí muội cần thiết, sau đó đóng kín lại và bảo quản cẩn thận.

Theo những cách bảo quản trên, xí muội có thể được giữ tươi ngon từ 6 đến 12 tháng. Việc bảo quản đúng cách không chỉ giúp xí muội giữ được hương vị, mà còn đảm bảo an toàn vệ sinh thực phẩm.

10. Ăn xí muội vào lúc nào?

• Khi đi du lịch và dã ngoại: Mang theo xí muội là một lựa chọn thông minh. Nó nhẹ, dễ dàng bảo quản và cung cấp năng lượng nhanh chóng.
• Tại nơi làm việc: Xí muội là một snack lý tưởng để nhâm nhi giữa các bữa ăn chính. Nó giúp bạn tránh cảm giác đói và cung cấp dinh dưỡng cần thiết.
• Sau bữa ăn chính: Dùng xí muội như một món tráng miệng giúp kích thích vị giác và là cách tuyệt vời để kết thúc bữa ăn.
• Trong các cuộc tụ tập và gặp gỡ bạn bè: Chia sẻ xí muội khi gặp bạn bè hoặc trong các buổi tán gẫu giúp tạo không khí thân mật và vui vẻ.
• Khi xem TV hoặc nghỉ ngơi ở nhà: Nhâm nhi xí muội trong khi xem chương trình yêu thích là cách thư giãn thú vị.
• Khi đi café: Đơn giản hóa cuộc gặp với bạn bè bằng cách gọi một túi xí muội để thưởng thức.
• Làm quà khi đến nhà bạn: Mang theo túi xí muội làm quà khi bạn đến thăm nhà người khác là một cách thể hiện tình cảm thân thiện.

Nói chung, xí muội là một lựa chọn đa năng và tiện lợi, phù hợp trong hầu hết mọi tình huống, từ những hoạt động ngoài trời đến những phút giây thư giãn ở nhà.

11. Tổng kết

Qua bài viết này, Nệm Thuần Việt hy vọng rằng bạn đã có thêm những thông tin thú vị về xí muội. Xí muội không chỉ là một phần của truyền thống ẩm thực, mà còn là minh chứng cho sự sáng tạo không ngừng trong cách chế biến và thưởng thức thức ăn. Hãy bắt đầu thử nghiệm với xí muội trong gian bếp của bạn và chia sẻ những trải nghiệm ẩm thực tuyệt vời này với người thân và bạn bè.

Xem thêm:

• 25 bí quyết đơn giản để một người có thể sống lâu trăm tuổi
• Tham khảo phòng ngủ nhà cấp 4 tiêu chuẩn đẹp và hiện đại
• 30+ tuyệt chiêu đơn giản hâm nóng chuyện chăn gối hiệu quả