Deja vu là gì? Làm gì khi gặp hiện tượng tâm lý deja vu?

Bạn có bao giờ bước vào một căn phòng hay một ngõ hẻm và cảm thấy như mình đã từng ở đó trước đây, dù rằng bạn biết chắc mình chưa bao giờ đặt chân tới nơi đó? Hay bạn đang ngồi nói chuyện với ai đó và đột nhiên cảm thấy như mình đã trải qua cuộc trò chuyện này một cách y hệt trước đây? Nếu có, thì bạn đã trải qua hiện tượng được gọi là deja vu. Hiện tượng tâm lý deja vu là một trong những trải nghiệm bí ẩn nhất mà con người có thể gặp phải, khiến chúng ta tự hỏi về bản chất thực sự của ký ức và thời gian. Nhưng deja vu là gì, và tại sao chúng ta lại trải qua điều này? Hãy cùng Nệm Thuần Việt tìm hiểu qua bài viết dưới đây!

Hiện tượng Deja vu là gì?

Hiện tượng Deja vu, hay cảm giác “đã từng thấy”, là trải nghiệm tâm lý khi một người cảm thấy rằng mình đã trải qua một hoàn cảnh cụ thể trước đây, mặc dù thực tế hoàn cảnh đó chưa bao giờ xảy ra. Một số người tin rằng Deja vu là một hiện tượng huyền bí liên quan đến tiên tri, nhưng giới khoa học hiện đại không ủng hộ quan điểm này.

Những người đã từng trải nghiệm Deja vu thường mô tả cảm giác này là một sự quen thuộc đáng ngạc nhiên đối với một sự kiện, tình huống hoặc địa điểm, dù rằng sự kiện hay tình huống đó không hề tồn tại trong quá khứ của họ, kể cả trong giấc mơ.

Hãy tưởng tượng bạn đang khám phá một địa danh nổi tiếng và bỗng dưng cảm thấy như bạn đã từng đến đây, hoặc khi bạn đang dùng bữa cùng bạn bè và nói về một chủ đề nào đó, bạn lại có cảm giác mạnh mẽ rằng tình huống này đã từng xảy ra với bạn. Đó chính là Deja vu – một trong những bí ẩn lớn của tâm trí con người, đầy thú vị và không kém phần bí ẩn.

Dejavu được tạo ra từ đâu?

Hiện tượng Dejavu, dù bí ẩn, đã thu hút sự chú ý của giới khoa học, với nhiều giả thuyết được đưa ra nhằm giải mã nguồn gốc của nó. Phần lớn các nhà nghiên cứu đều đồng tình rằng Dejavu có liên quan mật thiết đến cách thức não bộ lưu trữ và xử lý ký ức. Mặc dù chưa có lời giải cuối cùng về nguyên nhân sâu xa tạo nên Dejavu, nhưng một số yếu tố dưới đây được cho là những nguyên nhân chính:

Độ tuổi: Người trẻ có khả năng trải qua Dejavu nhiều hơn so với người lớn tuổi, với sự giảm dần về tần suất xuất hiện khi tuổi tăng.
Điều kiện sống: Những người có trình độ học vấn cao, sống trong môi trường xã hội và văn hóa phát triển, có đời sống chất lượng tốt thường xuyên gặp phải Dejavu.
Phong phú kinh nghiệm: Những người có cơ hội tiếp xúc và trải nghiệm nhiều hơn trong cuộc sống, như thường xuyên giao tiếp với nhiều người, du lịch đến nhiều nơi, có nhiều khả năng cảm thấy quen thuộc với những tình huống hoặc môi trường mới.
Stress: Cảm giác mệt mỏi và căng thẳng kéo dài có thể làm tăng khả năng xuất hiện của Dejavu.
Sử dụng thuốc: Việc dùng thuốc điều trị các bệnh lý cụ thể cũng có thể khiến cơ thể mệt mỏi và tăng khả năng gặp phải Dejavu.

Làm gì khi gặp hiện tượng tâm lý Deja vu?

Giữ tâm trạng bình tĩnh

Khi Dejavu xuất hiện, quan trọng nhất là giữ cho tâm trí của bạn được bình tĩnh:

Hãy thực hiện những hơi thở sâu để giúp tâm trí thư giãn, từ đó giảm bớt cảm giác choáng ngợp.
Đặt toàn bộ sự chú ý của bạn vào khoảnh khắc hiện tại, nơi bạn đang ở và công việc bạn đang làm; điều này sẽ giúp bạn vượt qua cảm giác không thoải mái mà Dejavu mang lại.
Việc ghi lại những trải nghiệm về Dejavu trong nhật ký không chỉ giúp bạn tự nhận thức được về hiện tượng này mà còn giảm bớt sự e ngại.
Chia sẻ những trải nghiệm của bạn với người khác cũng là một cách tốt để tìm kiếm sự đồng cảm và hiểu rằng bạn không đơn độc trong những trải nghiệm này.

Chăm sóc bản thân

Đôi khi, Dejavu có thể là dấu hiệu cho thấy cơ thể bạn cần được chăm sóc kỹ lưỡng hơn:

Thực hành yoga hoặc thiền để giảm căng thẳng, giúp cơ thể và tâm trí bạn được thả lỏng.
Đảm bảo bạn có đủ thời gian nghỉ ngơi và ngủ đủ giấc, vì thiếu ngủ có thể là nguyên nhân dẫn đến cảm giác Dejavu.
Nếu bạn đang dùng thuốc, hãy xem xét lại với bác sĩ về tác dụng phụ của chúng, đặc biệt là những loại có thể ảnh hưởng đến hormone dopamine và gây ra Dejavu.

Khai thác lợi ích từ dejavu

Sử dụng Dejavu như một cơ hội để cải thiện khả năng ghi nhớ của bạn. Cố gắng lưu ý và nhớ lại các chi tiết nhỏ nhất trong cuộc sống hàng ngày, từ âm thanh đến hình ảnh, có thể giúp bạn nâng cao khả năng ghi nhớ.
Biến những trải nghiệm Dejavu thành nguồn cảm hứng cho những câu chuyện thú vị và những trải nghiệm đáng nhớ trong cuộc sống của bạn thay vì cảm thấy lo lắng hay sợ hãi.

Hiện tượng tâm lý Dejavu có những loại nào?

Deja vu liên quan đến bệnh lý động kinh

Đây là trường hợp khi deja vu xảy ra thường xuyên hoặc kéo dài, đôi khi đi kèm với các triệu chứng như ảo giác hay hoang tưởng. Loại deja vu này có thể báo hiệu sự xuất hiện của bệnh động kinh hoặc các vấn đề sức khỏe tâm thần khác. Trong những tình huống như vậy, deja vu không chỉ là một trải nghiệm lạ lùng mà còn là dấu hiệu của một tình trạng y tế nghiêm trọng cần được chuyên gia chăm sóc sức khỏe kiểm tra và điều trị.

Deja vu không bệnh lý

Phần lớn mọi người đều có khả năng trải qua deja vu này ít nhất một lần trong đời. Loại deja vu này thường gặp ở những người hoàn toàn khỏe mạnh, và không gắn với bất kỳ tình trạng sức khỏe tâm thần nào. Những người thích du lịch hoặc xem phim có khả năng trải qua deja vu cao hơn, do được tiếp xúc với nhiều tình huống và kịch bản đa dạng. Thú vị là, nghiên cứu cho thấy cảm giác deja vu dường như giảm đi khi chúng ta già đi.

Dịch tễ học nói gì về hiện tượng Deja vu?

Hiện tượng deja vu, một khái niệm tâm lý hết sức thú vị và phức tạp, đã thu hút sự quan tâm của nhiều nhà khoa học và học giả, trong đó có Arthur Funkhouser, một học giả người Thụy Sĩ. Ông đã phát triển giả thuyết “trải nghiệm deja”, nhấn mạnh tầm quan trọng của việc phân biệt các loại trải nghiệm khi nghiên cứu về nó.

Bất ngờ thay, tới 70% dân số thế giới báo cáo rằng họ đã từng trải qua ít nhất một lần deja vu, với tỷ lệ cao nhất trong số người ở độ tuổi từ 15 đến 25. Sự liên kết giữa deja vu và chứng động kinh thùy thái dương là một trong những phát hiện quan trọng, cho thấy rằng trong một số trường hợp, deja vu có thể là dấu hiệu báo trước của cơn co giật thùy thái dương.

Mặt khác, một số nhà phân tâm học giải thích deja vu như là sự hoàn thành ước nguyện hay chỉ đơn giản là sự tưởng tượng. Còn các nhà tâm thần học lại cho rằng, đôi khi sự không khớp trong xử lý thông tin giữa các bộ phận của não có thể gây ra cảm giác nhầm lẫn giữa quá khứ và hiện tại. Bên cạnh đó, một số nhà cận tâm lý học lại đưa ra giả thuyết liên quan tới tiền kiếp.

Qua tất cả, rõ ràng là hiện tượng deja vu vẫn còn nhiều bí ẩn cần được khám phá. Cần có nhiều nghiên cứu khoa học hơn nữa để chúng ta có thể hiểu rõ hơn về cơ chế và ý nghĩa của nó trong cuộc sống con người.

Dejavu có phải là một hiện tượng trí nhớ không?

Các nghiên cứu trong phòng thí nghiệm đã tiến hành để khám phá và tái tạo cảm giác deja vu, một hiện tượng tâm lý mà nhiều người cho là liên quan mật thiết tới trí nhớ. Một ví dụ nổi bật là công trình nghiên cứu của Leeds Memory Group vào năm 2006, nơi mà các nhà nghiên cứu đã tạo ra ký ức nhân tạo cho những người tham gia thông qua thôi miên.

Trong thí nghiệm, họ có thể là một hành động đơn giản như chơi trò chơi hoặc quan sát một từ được in bằng màu sắc cụ thể. Các nhóm người tham gia sau đó được gợi nhớ hoặc bị “xóa” ký ức này, để sau đó khơi gợi lại cảm giác deja vu khi họ tiếp xúc lại với trò chơi hay từ đã được gợi ý.

Ngoài ra, một số nghiên cứu đã sử dụng thực tế ảo để gây ra deja vu, cho thấy khi người tham gia di chuyển trong một trò chơi điện tử thực tế ảo, họ cũng báo cáo trải nghiệm cảm giác deja vu.

Những thí nghiệm này mở ra quan điểm rằng deja vu có thể thực sự là một hiện tượng liên quan đến trí nhớ. Có vẻ như, khi chúng ta đối diện với một tình huống mà có điểm tương đồng với một ký ức mà chúng ta không thể hoàn toàn gợi lại, bộ não của chúng ta tìm thấy những điểm tương đồng đó và tạo ra một cảm giác quen thuộc. Dù không thể nhớ lại chi tiết, chúng ta vẫn cảm thấy đã từng trải qua điều gì đó rất giống với tình huống hiện tại, qua đó tạo nên cảm giác deja vu.

Hiện tượng Dejavu có phải là sự đánh lừa của các giác quan trong cơ thể không?

Giả thuyết về deja vu cho rằng hiện tượng này bắt nguồn từ bên trong não bộ của chúng ta, một cách giải thích thú vị liên quan đến cách các giác quan của chúng ta tương tác với thế giới xung quanh. Thông thường, các giác quan đóng vai trò thiết yếu trong việc hình thành nhận thức của con người, giúp chúng ta nhận diện và phản ứng với môi trường.

Theo giả thuyết này, có lúc não bộ và các giác quan có thể “đánh lừa” chúng ta, tạo ra một cảm giác mạnh mẽ về sự quen thuộc đối với một trải nghiệm hoàn toàn mới. Cơ chế này giải thích vì sao đôi khi chúng ta cảm thấy một sự việc hay một hoàn cảnh nào đó rất đỗi quen thuộc, dù rằng thực tế, chúng ta chưa hề trải qua nó.

Giả thuyết này cung cấp một lời giải đơn giản và dễ hiểu cho deja vu, tương tự như nhiều giả thuyết khác, nhấn mạnh vai trò của các giác quan trong việc tạo ra cảm giác quen thuộc không có cơ sở thực tế. Tuy nhiên, bản chất khó nắm bắt của deja vu khiến cho việc kiểm chứng trực tiếp các giả thuyết này trở nên khó khăn.

Dejavu có phải là trí nhớ dài hạn và ngắn hạn của não bộ gặp sự cố không?

Một giả thuyết thú vị khác về hiện tượng deja vu liên quan đến cách thức hoạt động của trí nhớ dài hạn và ngắn hạn trong não bộ. Theo giả thuyết này, đôi khi, có sự nhầm lẫn trong quy trình lưu trữ thông tin của bộ não, tạo ra những lỗi trong “biên mục” thông tin, giống như những sai sót khi ta biên tập một bản kịch bản.

Hãy tưởng tượng, bạn đến dự một bữa tiệc tại một địa điểm mới mẻ mà bạn chắc chắn rằng mình chưa từng ghé qua. Tuy nhiên, ngay khi bạn bước vào, một cảm giác quen thuộc bất chợt ập đến: từ bày trí nội thất, đến tiếng cười nói của mọi người, cho tới mùi vị của thức ăn, tất cả đều khiến bạn cảm thấy như đã từng trải qua. Điều này chính là hiện tượng deja vu.

Vậy điều gì tạo nên hiện tượng này? Câu trả lời nằm ở não bộ của chúng ta. Thay vì lưu trữ thông tin mới trong bộ nhớ ngắn hạn – như thông thường khi tham gia một sự kiện, não lại lầm lẫn đưa thông tin đó vào bộ nhớ dài hạn. Sự nhầm lẫn này khiến chúng ta cảm thấy như thể sự kiện đang diễn ra đã từng xảy ra trước đây, có thể là trong một quá khứ mà chúng ta không thể cụ thể hóa được.

Hiện tượng tâm lý Dejavu có phải do trí nhớ kém không?

Một giả thuyết đưa ra lời giải thích cho hiện tượng deja vu gợi ý rằng, nó xuất phát từ sự không đồng bộ trong hoạt động của các phần khác nhau trong não. Cụ thể, cortex rhinal – một phần của não có nhiệm vụ kích hoạt cảm giác quen thuộc – đôi khi hoạt động không ổn định, giống như một thiết bị điện tử bị lỗi. Khi cortex này được kích hoạt, nó không thể đánh thức các trung tâm xử lý bộ nhớ khác làm việc cùng lúc với nó.

Sự không nhất quán này giải thích tại sao chúng ta thường cảm thấy khó khăn khi mô tả cảm giác gặp phải trong lúc trải qua deja vu. Chúng ta cảm nhận được một sự quen thuộc mơ hồ, nhưng lại không thể gắn cảm giác đó với một đối tượng hay sự kiện cụ thể nào. Điều này khiến deja vu trở thành một trải nghiệm tâm lý đầy bí ẩn và khó giải mã, phản ánh sự phức tạp và kỳ diệu của bộ não con người.

Hiện tượng Deja Vu có phải là biểu hiện của bệnh động kinh không?

Hiện tượng deja vu, một trải nghiệm tâm lý kỳ lạ và thú vị, thực sự có mối liên hệ chặt chẽ với bệnh động kinh hơn so với người không mắc bệnh này. Các nghiên cứu chỉ ra rằng, nhiều bệnh nhân mắc bệnh động kinh thường trải qua cảm giác deja vu ngay trước khi bắt đầu một cơn động kinh, một hiện tượng đã được nhận biết từ thế kỷ 19, dù vào thời điểm đó kiến thức y học còn hạn chế.

Các nhà khoa học tin rằng thùy thái dương của não, khu vực chịu trách nhiệm về cảm giác, ngôn ngữ và ký ức, chính là “bối cảnh” cho sự xuất hiện của deja vu. Trong trường hợp của bệnh động kinh, sự ức chế tạm thời của các nơron có thể tạo ra thông điệp lộn xộn, được truyền đi khắp não và cơ thể.

Điều này dẫn đến suy đoán rằng, deja vu có thể là hậu quả của sự phóng điện ngẫu nhiên từ các tế bào thần kinh. Sự phóng điện này không chỉ là nguyên nhân dẫn đến cơn động kinh mà còn tạo ra hiện tượng deja vu, khi các tín hiệu thần kinh bất thường gặp nhau và tạo ra cảm giác quen thuộc nhưng không rõ ràng.

Hiện tượng Deja Vu có phải là hậu quả của tổn thương não không?

Deja vu mãn tính, một biến thể nghiêm trọng của hiện tượng deja vu, thực tế có thể là dấu hiệu của tổn thương não. Những người trải qua deja vu lặp đi lặp lại thường gặp khó khăn trong việc thực hiện các hoạt động hàng ngày bình thường như đọc báo hay xem truyền hình vì họ cảm thấy như đã trải qua tất cả những điều này trước đó. Điều này kéo theo cảm giác bất an khi mua sắm hoặc thăm viếng các cửa hàng, bởi vì họ không thể xác định được đâu là vật dụng mới và đâu là vật dụng họ đã mua trước đây.

Nghiên cứu cho thấy, deja vu mãn tính thường xuất phát từ những tổn thương cụ thể trong não, đặc biệt là ở thùy thái dương hoặc thùy trán. Tình trạng này không chỉ làm deja vu trở thành một trải nghiệm thường xuyên mà còn ảnh hưởng nghiêm trọng đến chất lượng cuộc sống hàng ngày của những người bị ảnh hưởng.

Khám phá hiện tượng Deja vu và những giấc mơ

Deja vu từ giấc mơ

Đôi khi, những trải nghiệm deja vu không phải bắt nguồn từ cuộc sống thực mà lại từ thế giới trong mơ. Theo một cuộc khảo sát bởi Brown vào năm 2004, khoảng 20% người được hỏi cho biết rằng họ đã trải qua deja vu dựa trên những giấc mơ của mình. Thêm vào đó, 40% số người tham gia khẳng định deja vu của họ xuất phát từ cả hai nguồn: đời thực và trong mơ.

Ký ức từ giấc mơ được hiển thị ngoài đời

Có thể chúng ta trải qua deja vu do một số yếu tố từ giấc mơ được nhớ lại và “phát sóng” ra ngoài đời thực. Zuger (1966) đã thực hiện nghiên cứu và phát hiện ra rằng giữa những giấc mơ nhớ được và trải nghiệm deja vu tồn tại một mối quan hệ chặt chẽ, xác nhận ý tưởng này.

Deja vu trong trạng thái mơ

Việc trải nghiệm deja vu ngay cả khi đang mơ cũng là một hiện tượng đã được ghi nhận, đề xuất một mối liên kết giữa deja vu và tần suất xuất hiện của các giấc mơ.

Đối tượng nào dễ gặp hiện tượng Déjà Vu?

Hiện tượng Déjà vu thường gặp nhất ở nhóm người trẻ, đặc biệt là trong độ tuổi từ 15 đến 25. Theo thời gian, khi con người già đi, khả năng trải nghiệm Déjà vu có xu hướng giảm đi đáng kể. Đối với những người có cơ hội đi du lịch thường xuyên, họ cũng có khả năng gặp phải Déjà vu nhiều hơn so với những người ít di chuyển. Thêm vào đó, các nghiên cứu cũng chỉ ra rằng, trạng thái mệt mỏi hoặc căng thẳng là điều kiện thuận lợi cho việc xuất hiện của hiện tượng Déjà vu.

Tóm lại, hiện tượng Déjà vu không phải là điều xa lạ và có thể xảy ra với bất kỳ ai, nhưng đặc biệt là những người trẻ tuổi, những người thích khám phá, đi du lịch và những ai đang trải qua stress hoặc mệt mỏi.

Khi nào gặp Deja vu cần phải gặp bác sĩ?

Tần suất tăng cao

Nếu bạn thấy mình gặp phải hiện tượng Deja vu nhiều lần trong một tháng, hoặc thậm chí còn thường xuyên hơn, đây có thể là một dấu hiệu không bình thường.
Các biểu hiện như mất ý thức, cảm giác như tim đập nhanh, cảm giác sợ hãi không rõ nguyên nhân, hoặc các hành động như nhai vô thức, dò dẫm cũng là những tín hiệu đáng lưu ý.

Sự cần thiết của việc tư vấn y tế

Nếu nhận thấy bản thân mình gặp phải những điều trên, không nên chần chừ mà hãy tìm đến bác sĩ để được tư vấn và kiểm tra. Bởi vì, Deja vu liên tục và kéo dài có thể là triệu chứng của các tình trạng sức khỏe cụ thể như trầm cảm, tâm thần phân liệt, động kinh, hoặc chứng mất trí liên quan đến các vấn đề mạch máu.

Mục đích của chẩn đoán

Qua việc chẩn đoán, bác sĩ có thể xác định được nguyên nhân phía sau các trải nghiệm Deja vu của bạn, từ đó đề xuất phương pháp điều trị hoặc can thiệp phù hợp. Điều này không chỉ giúp giảm thiểu sự xuất hiện của Deja vu mà còn đối phó với các vấn đề sức khỏe tiềm ẩn có thể gây ra hiện tượng này.

Tổng kết

Bài viết của Nệm Thuần Việt đã cho chúng ta thấy, dù deja vu là một hiện tượng tâm lý phổ biến và thường không gây hại, sự hiểu biết về nó vẫn còn nhiều hạn chế và cần nhiều nghiên cứu hơn để giải mã bí ẩn này. Tuy nhiên, khi deja vu trở nên mãn tính và gây ra các vấn đề tâm lý, việc tìm kiếm sự giúp đỡ từ các chuyên gia là điều cần thiết. Có thể là điều trị cho các vấn đề như động kinh hoặc tổn thương thực thể ở não.

Xem thêm: