Showroom
Sức khỏe & Giấc ngủ
Giấc ngủ – sự thèm ăn – béo phì – các bệnh mãn tính có liên quan với nhau
Nhiều thập kỷ trở lại đây các nhà khoa học đã chứng minh rằng giấc ngủ ảnh hưởng đến tốc độ sử dụng năng lượng của cơ thể và giải phóng hormone. Khi trải qua cảm giác khó ngủ hoặc mất ngủ suốt đêm, người ta thường có cảm giác thèm ăn nhiều hơn và gây ra tăng cân. Sự thèm ăn này sẽ biến mất khi ta điều chỉnh giấc ngủ trở lại bình thường. Người Mỹ có tỷ lệ mất ngủ khá cao, dẫn đến tình trạng thèm ăn, dung nạp nhiều chất béo gây thừa cân béo phì.
Cơ chế kiểm soát ăn uống và cảm giác no trong cơ thể chịu sự chi phối của hai hormone chính là Leptin và Ghrelin. Hai loại hormone này là một phần giúp cân bằng nội môi trong cơ thể.
- Leptin: hormone được tiết ra bởi các tế bào mỡ và nói với bộ não rằng lượng chất béo lưu trữ đủ số lượng, cơ thể có nhiều năng lượng và não sẽ tạo cho ta cảm giác no
- Ghrelin: Hormone này được hệ thống tiêu hóa tiết ra khi có ít thức ăn trong dạ dày, chúng thông báo cho bộ não và não phát tín hiệu rằng chúng ta đói và cần phải nạp thêm năng lượng
Vậy thiếu ngủ liên quan gì đến cảm giác thèm ăn?
Khi chúng ta thiếu ngủ, nồng độ leptin trong máu sẽ giảm. Thiếu ngủ cũng khiến nồng độ hormone ghrelin tăng lên gây cảm giác đói bụng. Hai loại hormone ghrelin và leptin này giúp điều chỉnh cân bằng năng lượng trong cơ thể khiến chúng ta cảm thấy no hoặc đói. Các trường hợp mất ngủ mãn tính ảnh hưởng đến mức độ ghrelin nhưng mức độ leptin thì không. Có một số bằng chứng còn cho thấy giấc ngủ không đạt chất lượng ảnh hưởng xấu đến chuyển hóa glucose. Các thử nghiệm trên những người mắc chứng mất ngủ mãn tính cho thấy họ có mức ghrelin thấp hơn so với người ngủ bình thường.
Một số ý kiến trái chiều cho rằng mất ngủ gây nên tình trạng giảm cân do cơ thể mệt mỏi và hệ miễn dịch suy giảm khiến cơ thể không hấp thu được chất dinh dưỡng. Điều này không thực sự đúng và bị phản bác với lý do mức ghrelin có thể thấp hơn trong thời gian ngủ đối với người mất ngủ, nhưng chúng lại cao hơn trong những khoảng thời gian còn lại của ngày.
Những người thiếu ngủ, mất ngủ hoặc ngủ quá nhiều vào ban ngày có thời gian vận động rất ít. Nhiều người cho rằng hoạt động thể chất ít dẫn đến việc sử dụng quá ít calo là nguyên nhân khiến cơ thể tích trữ mỡ thừa nhiều hơn gây thừa cân béo phì nhưng thực chất không hẳn là như vậy. Có hai cơ chế sinh lý khiến người mất ngủ tăng cân đó là:
Thay đổi nồng độ Orexin trong não
Chụp cộng hưởng từ MRI đã chỉ ra vùng não cảm nhận sự thèm ăn được kích hoạt nhiều hơn bình thường khi chúng ta mất ngủ. Khi đó Orexin – một chất dẫn truyền thần kinh vừa được phát hiện ra thời gian gần đây dường như đóng vai trò trong việc giữ cho ta sự tỉnh táo vừa thúc đẩy khả năng thu thập và tìm kiếm thức ăn. Nói cách khác, Orexin có thể kiểm soát hoặc thúc đẩy sự thèm ăn trong cơ thể. Sự tiến hóa của loài người cho phép chúng ta thực hiện xu hướng kiếm ăn ngay cả khi thiếu ngủ – mất ngủ và mệt mỏi quá độ. Điều này chứng minh ít nhất một phần là do hệ thống orexin được kích hoạt nhiều hơn trong thời gian thiếu ngủ. Những người mắc chứng ngủ rũ có sự thiếu hụt trong phần sản xuất orexin của não.
Thay đổi leptin và ghrelin
Các nhà nghiên cứu đã tìm thấy sự khác biệt giữa nam giới và nữ giới khi trải qua tình trạng thiếu ngủ. Ở nam giới thiếu ngủ sẽ có mức độ ghrelin cao hơn, nồng độ hormone ức chế sự thèm ăn GLP-1 thấp hơn ở phụ nữ và chúng không thay đổi ở nam giới. Các nhà nghiên cứu kết luận giấc ngủ ngắn tạo ra sự thèm ăn nhiều hơn ở nam giới nhưng cảm giác đó lại không rõ rệt ở phụ nữ.
Hệ thần kinh
Hệ thần kinh được phân chia thành hệ thần kinh đối giao cảm và hệ thần kinh giao cảm và hệ thần kinh ruột. Hệ thống giao cảm hoạt động bên ngoài suy nghĩ có ý thức và kiểm soát nhiều chức năng cơ thể nền tảng. Hệ thống thần kinh giao cảm giữ cho cơ thể cảnh giác.
Các nhà sinh lý học có khái niệm về sự cân bằng giao cảm của người Hồi giáo để mô tả một phần trạng thái của cơ thể từ sự tương tác của hai hệ thống. Trong giấc ngủ sóng chậm, hệ thống giao cảm hoạt động kém hơn nhiều so với khi thức dậy (hoặc REM). Sự thay đổi cân bằng hoạt động giao cảm tăng hoặc giảm thấp hơn ảnh hưởng đến việc giải phóng insulin bởi tuyến tụy và giải phóng leptin bởi mô mỡ. Sự giải phóng leptin bởi các tế bào mỡ bị ức chế bởi hoạt động trong hệ thống giao cảm. Hoạt động giao cảm làm chậm giải phóng ghrelin dẫn đến kích thích các vấn đề thèm ăn của cơ thể. Điều này không chỉ đúng với con người mà ngay trên động vật thiếu ngủ cũng phát triển sự thèm ăn.
Bệnh tiểu đường
Hiện nay chúng ta đang phải đối mặt với bệnh mất ngủ nhiều hơn rất nhiều so với thế kỷ trước. Tỷ lệ bệnh tiểu đường loại 2 cũng cao hơn đáng kể. Phải chăng giữa hai bệnh này có sự kết nối với nhau?
Các yếu tố nguy cơ gây ra bệnh tiểu đường được các nhà nghiên cứu xác nhận là liên quan đến béo phì, lượng đường tiêu thụ và tuổi tác. Bên cạnh đó, thời gian ngủ cũng là yếu tố gây ảnh hưởng đến mức glucose trong cơ thể. Não sử dụng nhiều glucose nhưng khi chúng ta thiếu ngủ, não mệt mỏi và tiêu thụ glucose ít đi. Giấc ngủ ngắn cũng làm tăng nồng độ cytokine trong máu và đôi khi có thể dẫn đến kháng insulin.
Mức độ hormone căng thẳng cortisol cũng bị ảnh hưởng do mất ngủ. Nồng độ Cortisol giảm vào buổi tối trước khi đi ngủ. Ở những người bị mất ngủ mãn tính, mức độ không giảm nhiều, có thể dẫn đến tăng kháng insulin, từ đó có thể dẫn đến bệnh tiểu đường và béo phì. Mức độ hormone kích thích tuyến giáp giảm trong thời gian ngủ ngắn. Sự giải phóng hormone tăng trưởng của não có thể được phân chia ở những người bị mất ngủ mãn tính
Mất ngủ – sự thèm ăn – béo phì – các bệnh mãn tính có liên quan với nhau. Chúng có thể trực tiếp tác động lẫn nhau hoặc có thể gián tiếp gây phát sinh bệnh mà cơ thể chúng ta phải gánh chịu. Giấc ngủ là mấu chốt quan trọng để giải quyết các tình trạng trên. Thực hiện các liệu pháp trị liệu tâm lý, vệ sinh giấc ngủ thật tốt để bảo vệ sức khỏe của bạn thân.
Dành riêng cho bạn
